Марий мутер-влак StarDict-лан, ABBYY Lingvo-лан да XDXF сын дене

Пел арня www.marlamuter.org сайтыште ӱзгар-влакым ыштенам ыле. Теҥгече пытаренам. Тиде у ӱзгар дене www.marlamuter.org/muter/ сайтыште улшо кеч-могай мутерым StarDict-ыш, ABBYY Lingvo-ыш але XDXF сыныш вигак кусараш лиеш. Сайтыш у мутерым пуртет, да вара ик полдыш темдалмаш дене тиде программ-влаклын келшыше сын дене мутерым налат.

Кызыт жапыште StarDict-лан мутер-влак сайын ышталтат, нимогай йӧстык уке. Лишыл жапыште Кагазвиктыш сомылым марла шуктышо-влаклан полшыкым ABBYY Lingvo сыныш кусарем, тушто ик изи йӧстык кодын. А молан 10-томан марла-рушла мутерым ABBYY Lingvo лан кызыт сайын ышташ ок лий - мый изиш варарак каласем.

XDXF сын нерген изиш каласаш кӱлеш. Тиде сын шкеже кызыт draft семын улеш, тиде сын пытартыш огыл улеш, вашталтын кертеш. Молан манаш гын, тиде сыным кажне программ шке семын палемдеш, иктӱрлӧ лектыш уке. XDXF сын дене мутерым ышташ гын, тиде лектыше мутерым садак кажне программлан лӱмын ыштыман, а тиде кызыт йӧнлын огыл.


Йолташ-влак кызыт тиде кылвер почеш кӱшнӧ каласыме нерген мутер-влакым ончен кертыда:

www.marlamuter.org/download.php

Ончалза, тергыза, вара могай йодыш але темлымаш лиеш гын - мыланем каласыза. Мыйын e-mail адресемым чылан паледа чай.

====
йӧстык - problem

Ала таче мемнан сай кече

Пел ий утла эртен, кунам ме икымше гана марий локальым кӱшыл йогыныш темлешна. Ала кызыт тудым пуртеныт. Тый ӱлнӧ улшо кылвер почеш каен да лудын кертат, кузе тиде процесс каен:

http://sourceware.org/bugzilla/show_bug.cgi?id=11947

Кызыт ынде glibc у тӱрлыкым вучена, тушто марий локаль уже лийшаш. Кызытсе glibc тӱрлык - 2.13. Вес тӱрлык 2.14 лиеш.

Тый шке линуксыште тыге glibc тӱрлыкым пален налын кертат:
$ ldd --version

Тыйын марий локаль уло гын, тиде /usr/share/i18n/locales/ фолдырыште mhr_RU лӱман файл лиеш. Тиде файл уке улеш гын, тыйын компучырыште марий локаль уке улеш. glibc 2.14 тӱрлык дене тиде файл лийшаш.

--------
кӱшыл йогын - аҥгличанла тиде upstream
тӱрлык - version
фолдыр - аҥгличанла folder, рушла папка

Варваризм ваштареш

Ончычсо post-што мый тыланда Марла-Рушла 10-томан мутер нерген каласышым, сӧренам мом варваризм ваштареш ышташ лиеш. Кызыт тыгай пашам МарлаМутер у сайтыште пытышым.

Кызыт тиде пашам те ончен кертыда, мутлан, тыште: http://marlamuter.org/muter/10_томан/искусство але тыште http://marlamuter.org/muter/10_томан/культур

Каласаш кӱлеш, тиде маналтеш вес вереш(мутыш) колтымаш. Тиде сайтыште тыгай колтымашым кеч-могай варваризм гыч ышташ лиеш, колтымашым мутер виктарыше веле ыштен кертеш, палыдыме пайдаланыше-влак тидым ыштен огыт керт.

Шонем, варваризм шотышто тиде эн сай лекмаш. Мутер-влакым, Васильев-Учаевын але 10-томаным, вигак тӧрлаташ огеш лий, тиде мутер-влакын авторже-влак улыт. Тиде мутер-влакым мемнан эртыклан оригинал сынан кодыман, кеч могай жапыште ончаш лийже, могай тудо жапыште мемнан йылмына лийе, могай мут-влакым тунам кучылтыныт.

Да эше теве мом шотыш налман. У мут-влак вашталтен кертыт. Мутлан, ончыч ме "сотовый телефон", "сотыкыл телефон" манышна, вара "сотыкыл кутырчык", вара "караш кутырчык" а кызыт "кӱсен кутырчык". Кажне годым тыгай оригинал мутер-влакым тӧрлаташ - ала сай паша огыл, шонем. Сайрак лиеш - у мутерым ышташ (кызыт тиде http://marlamuter.org/muter/Эрыкан). Тиде мутерым кажне регистрацийым эртыше пайдаланыше тӧрлатен кертеш, а вара уже тӱҥ виктарыше оригинал мутер-влакгоч тиде у мутыш колтымашыш ыштеш.

Айста, марий-влак чумыргалза, мемнан паша шуко. Чыла варваризм-влакым мемнан йылме гыч кудалтена.

10-томан Марла-Рушла мутер тӱҥямбал эҥыремышвотышто

2011 ийыште Пургыж тылзын 27 кечыныште www.marlamuter.org сайтыште 10-томан Марла-Рушла мутерым верланышна. Кылвер: www.marlamuter.org/muter/10_томан

Шонем, 10-томан мутер нерген шукын уже колыныт. Марий ТУЙ-влак тиде мутер нерген шукын кутыреныт. Тиде мутер кокыте шыжмашым пуа.

Тиде кугу марий мутерым МарНИИЯЛИ ыштен да савыктен. Пашашт ӧрыктарен. 32+ тӱжем наре мут, тиде пеш кугу паша. Тиде икымше - сай шыжмаш. Весыже уже сай огыл. Але МарНИИЯЛИ-ште тыгай еҥ-влак пашам ыштат, але тыгай жап лийын, мутерыште шуко руш мут-влак улыт да автор-влак южгунам руш мут-влак дене марий мутым алмашташ тыршат. Марий мут-влакын кӱлешлыкым иземденыт. Да кызыт тыгай нелылык лектын: руш-влак марий мутланымашым колымо годым, тиде варваризм-влакым колат, да вара марий йылме нерген нунын сай огыл ой лектеш.

Вара тиде мутерым Марий Эл Радио электрон сыныш кусарен. Сай шонемаш, мутат уке. Но тиде паша - пареҥгым луктымаш огыл, шот дене ыштеман. А шот лийын огыл. Кнага гычын электрон мутерыш кусарыме годым, сканлымаш деч вара текст тергыме лийын огыл. Садлан тиде мутерыште шуко йоҥылыш. Кӧ титакан? Шонем, программист-влак тыште титакан огыл. Тыште вуйлатыше-влак титакан. Нуно тергымашым виктарен огытыл, кеч тидым ышташлан йӧн ыле.

Марий калык кызыт йӧсӧ верыште улеш. Йылмым вияҥдыман, кажне тидым палеш. Кузе вара? Кызыт тыгай йӧным темлем. Вот-мутерыште мутым ончымо годым, тыгай полдыш уло "Тыште йоҥылыш". Тудым темдал, да йоҥылыш нерген возо. Мутлан, тиде мутышто: http://marlamuter.org/muter/10_томан/ойлымаш ӱлнӧ мут мучаште пурла могырышто тиде полдыш верланен. Кызыт мемнан сайтыште кеч мутер-влакым тӧрлаташ лиеш, но 10-томан мутер ден Васильев Учаевын мутер-влакым тӧрлаташлан чыла пайдаланыше-влаклан йӧн петырыме. Тиде полдыш гоч йоҥылыш нерген каласен кертат, а вара виктарыше йоҥылышым тӧрлатеш.

Сайт нерген пеш ит вурсо, тиде сайт бета-тӱрлык кызыт. Кузе варваризм шотышто нелылыкым эрташ - вара эше возем. Вучалте изиш.


---
ТУЙ - Тӱшкаувер йӧнык-влак, аҥгличанла - mass-media, рушла - СМИ

Шийпӱан Пампалче

Марий калык йомак.



Пурла могырыште ӱлкӧ да кӱшкӧ полдышым темдал.
---
полдыш - аҥгличанла "button" - рушла "кнопка"

Марий локаль: молан кӱлеш да мо дене тудым кочкыт?

Марий локаль линукслан – пеш кӱлешан. Тушто марий тылзе-влакын кӱчык да кужу лумыштым, арнясе кече-влакым, теҥге ден датын сыныштым уло. Локаль интернационализаций ден локализаций проектын ужашыже улеш. Локальым Линуксыште шындыме деч вара дате ден жапым ончыктышо тыглай ӱзгар-влак тудым марла да марий сын дене ончыкташ тӱҥалыт.

Тиде сӱретыште те марий локаль кучылтмашым ужын кертыда. Тыште те Gnome паша ӱстел йырге программе погышто почылтшо кечышотым ужыда.

Ӱлныжо консольышто улшо date кӱштышын лектышыжым ужын кертыда. Тиде кӱштышым параметр деч посна колтен ончаш гын, ойырен налме раш локаль дене келшышын ондакысе дате ден жапым ончалаш лиеш.  

А ынде кузе тиде локальым компучырыш шындыме нерген. Эн ончыч тергаш кӱлеш: тиде локаль тендан компучырыште уло але уке.

/usr/share/i18n/locales/ каталогыште mhr_RU лӱман файл лийшаш. Уке гын, тиде файлым лач тышеч копийлаш лиеш.

Умбакыжым тыгай кӱштышым ыштыза: 

localedef -f UTF-8 -i /usr/share/i18n/locales/mhr_RU -u UTF-8 mhr_RU.UTF8

 

Ондак тиде локаль тендан лийын гын, кӱшно ончыктымо кӱштышым ышташ огеш кӱл.

Варажым инструкций ойыртемалтеш. Gentoo системе шога гын, тыге ыштыман:

/etc/locale.gen файлышке mhr_RU.UTF-8 UTF-8 корным ешарена.

Ынде вес кӱштышым ыштена:

locale-gen

/etc/env.d/02locale файлыште тыгай корно-влакым возена:

LANG="mhr_RU.utf8"
LC_CTYPE="mhr_RU.UTF-8"
LC_NUMERIC="mhr_RU.UTF-8"
LC_TIME="mhr_RU.UTF-8"
LC_COLLATE="mhr_RU.UTF-8"
LC_MONETARY="mhr_RU.UTF-8"
LC_MESSAGES="mhr_RU.UTF-8"
LC_PAPER="mhr_RU.UTF-8"
LC_NAME="mhr_RU.UTF-8"
LC_ADDRESS="mhr_RU.UTF-8"
LC_TELEPHONE="mhr_RU.UTF-8"
LC_MEASERMENT="mhr_RU.UTF-8"
LC_IDENTIFICATION="mhr_RU.UTF-8"

Кызыт компучырым йӧрыктен чӱктена да лектышыжым ончалына.

Адакшым локальын шындалтмыжым компучыр йӧрыктымо деч поснат ончалнет гын, теве мом ыштыман:

env-update && source /etc/profile

Ындыжым date кӱштышым тергаш лиеш. Тудо датым марла ончыктышаш. Но тендан йӱкпале-влак огыт палдаралт гын, консольын шрифтшым вашталтыман: /etc/conf.d/consolefont файлыште CONSOLEFONT=”UniCyrExt_8x16” параметрым ончыктена.  

Ubuntu дистрибутивыште весым ыштена:

/etc/environment файлым почмеке возена (тыгай файл уке гын, уым ыштена):

LC_LANG="ru_RU.UTF-8"
LC_CTYPE="mhr_RU.UTF-8"
LC_NUMERIC="mhr_RU.UTF-8"
LC_TIME="mhr_RU.UTF-8"
LC_COLLATE="mhr_RU.UTF-8"
LC_MONETARY="mhr_RU.UTF-8"
LC_MESSAGES="ru_RU.UTF-8"
LC_PAPER="mhr_RU.UTF-8"
LC_NAME="mhr_RU.UTF-8"
LC_ADDRESS="mhr_RU.UTF-8"
LC_TELEPHONE="mhr_RU.UTF-8"
LC_MEASUREMENT="mhr_RU.UTF-8"
LC_IDENTIFICATION="mhr_RU.UTF-8"

LC_LANG да LC_MESSAGES параметр-влакыште ru_RU.UTF-8 семын возена. Тидыже тендан паша ӱстел йырге программын тӱжвал сынжым вашталтде (рушла) кодшо манын ышталтеш. Уке гын, тудо аҥгличан йылме сыным налеш, молан манаш гын эше марий йылме дене тудо уке.

Системым уэш колтена да ракатланена.

---
Паша ӱстел йырге программе погыш (desktop environment software) рушла - среда рабочего стола, графическая оболочка;
Кӱштыш - команда.

Кузе мый туныктышем-влакым марий йылмылан туныктенам

Фотосӱретыште мыйын дипломем. Тиде официал кагазыште кок марий мутым кучылтмо - "Палыме чурий". Ынде тиде кок мутым мыйын кафедрыште чыла туныктышо палат.

Пашаже нылымше курс, кокымшо семестырыште тӱҥалын, тиде жапыште мемнан кокымшо тунемме-шымлыме паша ыле. Тунам пашалан тыгай лӱмым пуенам. СТШП*-ен вуйлатыше - самырык туныктышо, тыгай пашан лӱмлан тореш лийын огыл. Туге гынат кафедрын вуйлатышеже тыге каласен: "Кызыт тиде пашалан тыгай лӱмым пуен кертыда, а вара дипломлан вашталтыза". Тиде годым тудо ГОСТ-влак гыч ик-мыняр ужашыш эҥертен. "Кузе тыге?" - йодынам. - "Йырваш ончалза! Википедийлан негызым пыштыме Вики-технологийын лӱмжӧ гавайын йылме гыч толын. Ик эн чучкыдын шындыме дистрибутивын лӱмжӧ Ubuntu - зулу йылме гыч лектеш. А тыште марла возаш огеш лий."

Жап эртен, ме вара диплом пашалан технический заданийым возына. Тушто мый лӱмым вашталтыде кодышым. Кафедрын вуйлатышыже возен: "лӱм ок келше" да моло йонылышым ончыктен. Мый тиде чыла йонылышым тӧрлатышым, лӱмым адак вашталтыде кодышым да лаштыкым ямдылышым. Лаштыкыште ГОСТ гыч ужашым возенам, марий йылмым кучалташ нимогай чаракым ужын омыл. Тыгай увер дене тудын деке мийшым.

Мый шонышым, тудын дене ӱчашаш тӱҥална манын, да мый тудын йоҥылыш улмыжым шыжтарем. Но чыла вес семын лийын: Тудо тыге каласыш: кагазым ӱстел ӱмбаке пыште, кызыт каяш кӱлеш, вес гана ончалам." Вес гана толмеке кагазыште кидпале шындыме лие. Але вуйлатыше шке умылен, але Куго Юмо ушыжым пуртен, но тудо кидпалым шынден, нимоат ойлен огыл.

Икмыняр жап гыч мый шыжаш тӱҥалынам: марий йылмым палыдыме-влак мутпералтышым* йоҥылыш шындат, сандене эртыше студент конференций годым, кушто мый "Палыме Чурий" проектым ончыктынам, презентацийын тӱҥ лаштыкыште мутпералтышым кушко шындалтмым посна ойырен ончыктынам. Тугак кажне лаштыкыште ӱлно марий лӱмым чын мутпералтыш дене возышым. Тиде конференцийыште жюриште кафедрын вуйлатышыже шинчен. Жюри мыйын пашам палымден да мый кокымшо верым нальым.

Тиде пашан мучашыже - дипломым аралымаш. Мый лектынам, комиссийын да кафедрын вуйлатышыже дипломемын лӱмжын лудын, марий лӱмым чын ойлен да нимогай йоҥылышым ыштен огыл. Мый каласкалышым да диплом лӱмым кусарышым. Мучаште ик туныктыше мый дечем эше ик гана йодо:
- Кузе дипломын лӱмда кусаралтеш?
- Марий йылме гыч "Палыме Чурий" "знакомое лицо" семын кусаралтеш - Манам.
- А молан марий йылмым ойырен улыда? - Тудо йодеш.
Мый икмыняр жап кузе вашышташ шонышым, но тиде годым кафедрын вуйлатышыже тудлан йышт умылтарыш: "Тудо шкеже Марий Эл гыч, а тушто тудо кумдан палыме еҥ". Тиден деч вара тудо шып лийын.

Тыге айдеме, кудо ончыч марий лӱмым пагален огыл, тунемын, чын каласымашым пален налын да тугак вес туныктышым тӧрлатен. Марий Элыште ом иле гынат, мыйын официал кагазыште тиде кок марий мут кучалтеш.

---
СТШП - студентын тунемме-шымлыме паша. Рушла - научно-исследовательская работа студента.
Мутпералтыш - ударение.